นายนพดล ศรีพันธุ์ ผู้อำนวยการสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 4 จังหวัดขอนแก่น (สศท.4) สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (สศก.) เปิดเผยว่า จังหวัดกาฬสินธุ์เป็นจังหวัดที่มีศักยภาพโดดเด่นในด้านการเกษตร โดยเฉพาะพืชเศรษฐกิจหลักอย่างข้าว มันสำปะหลัง อ้อย และยางพารา สามารถสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้จังหวัด และสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรในพื้นที่ ซึ่งนอกจากพืชเศรษฐกิจหลักที่นับเป็นรายได้สำคัญแล้ว ยังมีพืชเศรษฐกิจรองอีกหนึ่งชนิดที่มีศักยภาพในการสร้างรายได้เพิ่ม และเสริมความมั่นคงทางการเกษตร คือ “พุทรานม” เป็นพืชเศรษฐกิจรองที่จังหวัดให้ความสำคัญและมีแผนส่งเสริม ผลักดัน ยกระดับมาตรฐานพุทรานมของเกษตรกรให้ได้รับการรับรองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) และพร้อมขับเคลื่อนสู่โครงการสินค้าเกษตรและบริการมูลค่าสูง “1 ท้องถิ่น 1 สินค้าเกษตรมูลค่าสูง”  
             สำหรับพุทรานมของจังหวัดกาฬสินธุ์ ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา (ปี 2561-2565) พื้นที่เพาะปลูกและผลผลิตพุทรานมเพิ่มขึ้นเฉลี่ยร้อยละ 15 ต่อปี โดยในปี 2567 (ข้อมูลของสำนักงานเกษตรจังหวัดกาฬสินธุ์ ปี 2567) มีพื้นที่เพาะปลูกพุทรานม 3,250 ไร่ ผลผลิตรวม 13,626 ตัน/ปี ซึ่งคาดการณ์ว่าปี 2568 จะมีจำนวนเพิ่มขึ้นอยู่ที่ 3,750 ไร่ เนื่องจากราคาจูงใจเกษตรกร  จึงเพิ่มพื้นที่ปลูก และจะมีผลผลิตรวม 15,011 ตัน/ปี โดยพื้นที่ปลูกร้อยละ 98 อยู่ในอำเภอคำม่วง และอำเภอสามชัย ซึ่งเป็น 2 อำเภอ ที่ประกาศเป็นพื้นที่ GI ตั้งแต่วันที่ 4 กรกฎาคม 2565 ปัจจุบันมีเกษตรกรในพื้นที่ผ่านการตรวจรับรองแปลงแล้วจำนวน 127 ราย (จากจำนวนเกษตรกรผู้ปลูกทั้งจังหวัด 451 ราย) ในพื้นที่จำนวน 171 แปลง อีกทั้ง อำเภอคำม่วงเตรียมผลักดันสินค้าพุทรานมเข้าสู่โครงการสินค้าเกษตรและบริการมูลค่าสูง “1 ท้องถิ่น 1 สินค้าเกษตรมูลค่าสูง” ภายในปีงบประมาณ 2568 เพื่อยกระดับรายได้ของกลุ่มเกษตรกร โดยใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรม มุ่งเน้นการพัฒนาในระดับชุมชนและท้องถิ่น
          เมื่อพิจารณาถึงต้นทุนการผลิต เกษตรกรมีต้นทุนเฉลี่ย 30,373.62 บาท/ไร่/ปี เกษตรกรนิยมปลูกช่วงเดือนพฤษภาคม – กรกฎาคม เริ่มเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ในปีที่ 3 ระยะเวลาเก็บเกี่ยวช่วงเดือนพฤศจิกายน – มีนาคม ของปีถัดไป ให้ผลผลิตเฉลี่ย 4,619.39 กิโลกรัม/ไร่/ปี ได้ผลตอบแทน 86,705.95 บาท/ไร่/ปี ผลตอบแทนสุทธิเฉลี่ย (กำไร) 56,332.33 บาท/ไร่/ปี ราคาพุทรานมที่เกษตรกรขายได้ (ราคา ณ ธันวาคม 2567) เฉลี่ยอยู่ที่ 19 - 20 บาท/กิโลกรัม ซึ่งราคาขึ้นอยู่กับขนาดและคุณภาพของผลผลิต ด้านสถานการณ์ตลาด พบว่า ผลผลิตส่วนใหญ่ ร้อยละ 82 เกษตรกร เก็บเกี่ยวผลผลิต และนำไปจำหน่ายให้กับพ่อค้า/ผู้รวบรวม รองลงมาผลผลิตร้อยละ 13 จำหน่ายให้กับสหกรณ์การเกษตรคำม่วง จำกัด และอีกร้อยละ 5 จำหน่ายให้กับร้านค้าปลีกในพื้นที่ ซึ่งผลผลิตพุทรานมจะถูกส่งออกไปยังตลาดทั้งในประเทศและต่างประเทศ นอกจากนี้ จังหวัดกาฬสินธุ์และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีการร่วมมือกันจัดงาน “มุดมุ้ง บายนม ชมสวนมะทัน” เพื่อเป็นการประชาสัมพันธ์พุทรานมที่มีรสชาติเป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นและส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตรทำให้เกษตรกรในพื้นที่อำเภอคำม่วง และอำเภอสามชัยรวมทั้งพื้นที่ใกล้เคียงมีรายได้เพิ่มขึ้นจากการจัดงานเทศกาลอีกด้วย
“เพื่อสร้างความยั่งยืนให้กับเกษตรกรผู้ปลูกพุทรานมในพื้นที่ ภาครัฐควรส่งเสริมการแปรรูปเพื่อเพิ่มความหลากหลายของผลิตภัณฑ์ และสร้างมูลค่าเพิ่มโดยสนับสนุนองค์ความรู้และเครื่องมือเครื่องจักรให้กับเกษตรกร ส่วนในด้านการตลาด ภาครัฐควรให้ความรู้แก่เกษตรกรเรื่องการขายในตลาดออนไลน์ เพื่อเพิ่มช่องทางการจำหน่าย และช่วยบรรเทาปัญหาแนวโน้มผลผลิตล้นตลาดและราคาตกต่ำที่อาจเกิดได้ในอนาคต” ผู้อำนวยการ สศท.4 กล่าว
        ทั้งนี้ พุทรานม เกิดจากการผสมกันระหว่างพุทราสายพันธุ์จัมโบ้และพุทราสายพันธุ์นมสด ซึ่งการปลูกจะต้องใช้ต้นตอพุทราที่เป็นพันธุ์พื้นบ้านและใช้กิ่งพันธุ์พุทรานมสำหรับการทาบกิ่งหรือการติดตา อย่างไรก็ตาม พุทราเป็นพืชที่มีศัตรูคือแมลงวันทองเข้าทำลายผลผลิต เกษตรกรจะป้องกันด้วยวิธีการกางมุ้งให้กับต้นพุทรา โดยมุ้งที่จะนำมากางมีลักษณะเป็นตาข่าย โครงมุ้งต้องมีความมั่นคงแข็งแรง สูงไม่น้อยกว่า 2.5 เมตร เพื่อป้องกันไม่ให้ผลผลิตเสียหาย หากท่านใดที่สนใจข้อมูลสถานการณ์การผลิตพุทรานมของจังหวัดกาฬสินธุ์ สอบถามเพิ่มเติมได้ที่สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 4 ขอนแก่น โทร. 0 4326 1513 หรืออีเมล zone4@oae.go.th